Dlaczego Rodzic utrudnia kontakt z Dzieckiem swojemu byłemu partnerowi?
Celem Rodzica utrudniającego kontakty jest skrzywdzenie byłego partnera.
Skutkiem takich działań jest skrzywdzenie także, a raczej przede wszystkim Dziecka. Często Rodzice utrudniający kontakty nie są tego świadomi.
Wikłanie Dziecka w konflikt Rodziców nigdy nie jest dobre dla Dziecka. Niezależnie od tego czy odbywa się przed rozstaniem Rodziców czy po nim.
Alienacja rodzicielska jest formą przemocy psychicznej. Skutki alienacji dla rozwoju Dziecka mogą być dramatyczne.
WŁADZA RODZICIELSKA
Gdy myślimy o prawach Rodziców względem Dziecka, to w pierwszej kolejności przychodzi nam do głowy władza rodzicielska. Czym jest ta słynna władza rodzicielska? Otóż władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania Dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Władza rodzicielska, to rzeczywiście prawa, ale nie zapominajmy, że także obowiązki. Władza rodzicielska nie ma charakteru absolutnego. Sąd może tą władzę zawiesić, ograniczyć lub pozbawić jej. Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu Rodzicom.
KONTAKTY
Niezależnie od władzy rodzicielskiej Rodzice oraz ich Dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
Jeśli dochodzi do rozstania i Dziecko pozostaje pod stałą opieką jednego Rodzica (Rodzic pierwszoplanowy), to drugiemu Rodzicowi (Rodzic drugoplanowy) przysługuje prawo do kontaktów z Dzieckiem.
Kontakty mogą być:
- bezpośrednie: przebywanie z Dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie Dziecka poza miejsce jego stałego pobytu)
- pośrednie: utrzymywanie korespondencji, korzystanie ze środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Kontakty są niezależne od władzy rodzicielskiej!
Oznacza to, że można nie mieć władzy rodzicielskiej, a i tak mieć prawo do kontaktów.
Zakazać, ograniczyć kontaktów może tylko sąd (nie drugi Rodzic!)
Kontakty są prawem i obowiązkiem Rodzica i jednocześnie są one prawem i obowiązkiem Dziecka.
Prawo do kontaktu z obojgiem Rodziców to prawo osobiste, naturalne, związane z osobą człowieka, To coś co wynika z samego faktu bycia człowiekiem – człowiek jako istota ma naturalną potrzebę kontaktu ze swoimi bliskimi.
OBOWIĄZKI RODZICÓW
Obowiązkiem Rodziców w przypadku rozstania jest przede wszystkim szanowanie praw Dziecka:
Rodzic ma obowiązek stosować się do ustaleń zawartych w orzeczeniu sądu czy ugodzie zawartej przed sądem czy mediatorem, które określają wykonywanie obowiązków rodzicielskich.
Rodzic, który sprawuje opiekę nad Dzieckiem powinien zapewnić kontakt z drugim Rodzicem zgodnie z orzeczeniem regulującym kontakty.
ALIENACJA RODZICIELSKA = UTRUDNIANIE KONTAKTÓW
O naruszeniu prawa do kontaktów (czyli o alienacji rodzicielskiej) mówimy, gdy Rodzic ma prawo do kontaktów (tzn. nie zostało mu ono zabrane przez sąd), a mimo tego te kontakty są mu utrudniane/uniemożliwiane przez Rodzica, pod którego opieką Dziecko pozostaje.
W przepisach prawa nie znajdziemy definicji alienacji rodzicielskiej. Niestety w ostatnich latach zjawisko to narasta. Z jednej strony na fali coraz liczniejszych rozstań, z drugiej strony ze względu na nieświadomość Rodziców, jakie negatywne skutki może to mieć dla ich Dzieci, po trzecie ze względu na fakt, że trudno temu zjawisku przeciwdziałać mając na uwadze ograniczoną liczbę narzędzi prawnych, a tym samym Rodzice alienujący Dzieci czują się bezkarni.
SANKCJE ZA UTRUDNIANIE KONTAKTÓW
- alienacja nie wywołuje skutków karnych (na gruncie prawa karnego) np. grzywna, ograniczenie wolności czy pozbawienie wolności
- jest możliwość zastosowania sankcji finansowej/ świadczenia pieniężnego na rzecz drugiego Rodzica
- jest możliwość „ingerencji” we władzę rodzicielską alienatora
SKUTKI KARNE
Alienacja rodzicielska nie jest czynem karalnym. czyli prawo karne nie przewiduje sankcji za takie zachowania. Osoba alienująca nie zostanie zatem skazana na karę grzywny, ograniczenia czy pozbawienia wolności na gruncie aktualnego stanu prawnego.
SANKCJA FINANSOWA
Ustawodawca przewidział natomiast narzędzie w postaci sankcji finansowej dla Rodzica będącego alienatorem.
Zgodnie z art. 59815 § 1 i następnymi kodeksu postępowania cywilnego jeżeli osoba, pod której pieczą Dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z Dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z Dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
Jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.
Ponadto jeżeli do kontaktu nie doszło wskutek niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą Dziecko pozostaje, obowiązków wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z Dzieckiem, sąd opiekuńczy przyzna od tej osoby uprawnionemu do kontaktu zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu.
Postępowanie mające na celu zasądzenie kwoty do Rodzica pierwszoplanowego na rzecz Rodzica drugoplanowego ze względu na utrudnianie kontaktów jest dwuetapowe.
Pierwszy etap polega na ZAGROŻENIU NAKAZANIEM ZAPŁATY KWOTY NA RZECZ DRUGIEGO RODZICA. A dopiero w drugim etapie, jeśli alienator wciąż nie wykonuje swoich obowiązków, SĄD NAKAZUJE ZAPŁATĘ.
Kwota jaką sąd zasądza jest uzależniona od sytuacji finansowej Rodzica pierwszoplanowego oraz od liczby naruszeń
przykład:
600 zł – kwota ustalona za jedno naruszenie, a były dwa naruszenia, tzn. dwa spotkania z Dzieckiem się nie odbyły, to 2x600 zł = 1200 zł (kwota x liczba) – taką kwotę zasądzi sąd
Sąd może zasądzić także zwrot kosztów jakie Rodzic, który chciał odbyć kontakt poniósł w związku z planowanym kontaktem np. koszty podróży (bilet kolejowy).
Sąd o zagrożeniu a potem o zasądzeniu orzeka postanowieniem. na każde z tych postanowień przysługuje zażalenie. Zatem cała procedura może sporo potrwać.
Gdy już dysponujemy prawomocnym postanowieniem zasądzającym kwotę, to jest ono tytułem wykonawczym bez nadawania klauzuli, zatem z takim postanowieniem możemy udać się do komornika i egzekwować świadczenie.
Jak usprawnić tę procedurę?
Pierwszy etap procedury tzn. zagrożenie powinien być wpisywany do ugody, orzeczenia sądowego – ustalającego kontakty. Wówczas, gdy do naruszenia dojdzie, będzie można od razu przejść do etapu drugiego czyli zasądzenia, aby tym samym przyspieszyć egzekwowanie kontaktów.
INGERENCJA WE WŁADZĘ RODZICIELSKĄ
Innym sposobem na wyegzekwowanie kontaktów jest podjęcie działań mających na celu zmiany w zakresie władzy rodzicielskiej. Zgodnie z art. 111 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jeżeli Rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem Dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej.
W postanowieniu z 1.10.1998 r., I CKN 834/98, LEX nr 35068, Sąd Najwyższy stwierdził, że „za nadużycie władzy rodzicielskiej i rażące zaniedbywanie wynikających z niej obowiązków w rozumieniu art. 111 § 1 k.r.o. mogłoby natomiast być uznane celowe izolowanie Dziecka i jego psychiczne sobie podporządkowywanie”.
JAK REGULOWAĆ KONTAKTY?
Kontakty z Dzieckiem może regulować:
UGODA JEST LEPSZA OD WYROKU/POSTANOWIENIA
Najlepiej kontakty (a także inne kwestie związane z wychowaniem Dziecka) uregulować w ugodzie.
Ugoda jest lepsze, bo zwykle szybciej rozwiązuje problem niż postępowanie sądowe. Poza tym wspólnie wypracowane rozwiązania są bardziej przestrzegane niż te narzucone przez sąd.
CO ZAWRZEĆ W UGODZIE BY ZABEZPIECZYĆ SIĘ PRZED ALIENACJĄ?
CZY BĘDĄ ZMIANY PRAWA?
Od dłuższego czasu postuluje się wprowadzenie zmian przepisów w zakresie alienacji rodzicielskiej. Aktualnie rozważany jest projekt senacki (druk 63), który zakłada jako narzędzie do walki z alienacją wprowadzenie:
- pieczy naprzemiennej – o tym czym jest pisałam tutaj: https://www.poprawnerodzicielstwo.pl/blog/9-blog/47-opieka-naprzemienna-stosuj-w-malzenstwie-by-uniknac-rozwodu
- penalizacji utrudniania kontaktów czyli wprowadzenie przepisu do kodeksu karnego, który wyglądałby następująco:
Czy i w jakim kształcie zmiany zostaną wprowadzone czas pokaże.
CZY SAME ZMIANY PRAWA WYSTARCZĄ?
Niestety w przypadku relacji Dziecko – Rodzic regulacje prawne nie mają kluczowego znaczenia. Kluczowe znaczenia mają działania, decyzje Rodziców. Nawet najbardziej precyzyjne, a także najbardziej surowe regulacje prawne nie zapewnią ochrony Dzieciom przed efektami działań ich Rodziców. Dlatego tak ważna jest świadomość Rodziców. Potrzebna zatem jest przede wszystkim edukacja.
SKUTKI ALIENACJI - WEBINAR
O skutkach alienacji rodzicielskiej, o potrzebach Dziecka i konsekwencjach ich niezaspakajania, a także o tym jakich metod używają alienatorzy oraz w jakich zachowaniach u Dziecka przejawia się „skuteczna” alienacji opowiadała Kaja Lelonek – właścicielka strony „Komunikacja bez przemocy” w trakcie webinaru „Komunikacja po rozstaniu – o alienacji rodzicielskiej”. Sama także miałam okazję wziąć udział w tym webinarze i opowiedzieć tam o alienacji z prawnego punktu widzenia. Webinar dostępny jest tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=glgtMkUO_1Y&feature=youtu.be&fbclid=IwAR3BYOIk4ajpenyQqU8U3lHPfD3zevcRp1EYU2MH5Twx6QDlKgItLt-JmQI
KORONAWIRUS
Aktualna sytuacja związana z koronawirusem niestety sprzyja rozszerzaniu się alienacji rodzicielskiej. Ministerstwo Sprawiedliwości wydało oficjalne stanowisko, w którym podkreśla, że tylko kwarantanna uzasadnia ograniczenie kontaktów.
Oczywiście jak zawsze w przypadku kontaktów każdą sprawę trzeba rozpatrzyć indywidualnie i zastosować rozwiązanie bezpieczne zarówno dla Dziecka jak i Rodziców i ich bliskich. W takich sprawach należy po prostu zachować zdrowy rozsądek. Najlepiej gdyby decyzja co do kontaktów w czasie koronawirusa była wspólną decyzją Rodziców.
Najważniejszej jest jednak to, że postanowienia czy wyroki sądów obowiązują nawet podczas epidemii i należy je wykonywać. To znaczy, że Rodzic samodzielnie nie może pozbawić drugiego Rodzica kontaktu z Dzieckiem tylko ze względu na wyjątkowa sytuację jaka obecnie panuje.
Nawet jeśli kontakty nie mogą się odbyć tak jak jest to wskazane w orzeczeniu je regulującym, to powinny się odbyć kontakty zastępcze – np. nie ma możliwości spotkania, to realizujemy w jego miejsce kontakt online.
Ważne by Dziecko w takiej sytuacji dostało jasny komunikat, z którego wynikać będzie dlaczego zaistniały zmiany, tak by nie naruszyć Jego poczucia bezpieczeństwa.
Podejmując decyzję zawsze w pierwszej kolejności myślmy o dobru Dziecka.
foto: www.freepik.com
Autor:
Paulina Janikowska – Mizera - radca prawny, rodzic, edukator (trener) i przedsiębiorca.
Na blogu opisuje jak wygląda życie radcy prawnego i rodzica oraz dlaczego i czego radca prawny uczy dzieci (nie tylko swoje), a także to co ma do przekazania rodzicom o prawie i o rodzicielstwie.